“`html
İran’ın yer altındaki nükleer tesislerine yönelik saldırılarda kullanılabilecek özel bir silah var ki, bu şimdiye kadar hiç devreye sokulmadı ve henüz İsrail’in kullanımına sunulmadı.
Bu silah, ABD’ye ait olan GBU-57A/B Massive Ordnance Penetrator (MOP) adını taşıyan, dünya üzerindeki en büyük nükleer olmayan “sığınak delici” bomba.
Hassas bir şekilde yönlendirilen bu 13.600 kilogram ağırlığındaki bomba, İran’ın derin gömülü nükleer tesisleri, özellikle Fordo uranyum zenginleştirme tesisine ulaşma kapasitesine sahip.
Ancak şu ana kadar ABD, İsrail’in bu bombayı kullanmasına izin vermemiştir.
Peki, bu silah nedir, hangi zorluklarla karşı karşıya ve gerçekten faaliyete geçirilebilir mi?
ABD hükümetine göre GBU-57A/B, “derin gömülü ve güçlendirilmiş savunma tesisleri ile tünellere yönelik etkili bir delici silah” olarak tanımlanıyor.
Altı metre uzunluğa sahip bu bomba, yaklaşık 61 metre derinliğe kadar sızabiliyor ve birden fazla bombanın ardışık atılması durumunda daha derin noktalara ulaşma olanağı tanıyor.
Boeing tarafından tasarlanan bu MOP, şimdiye dek savaş alanında hiç kullanılmadı; sadece ABD’nin New Mexico eyaletindeki White Sands Füze Test Sahası’nda çeşitli denemeler gerçekleştirildi.
Bu bomba, 2017’de Afganistan’da kullanılan 9.800 kilogramlık “Mother of All Bombs”tan (MOAB) daha büyük bir patlayıcı kapasitesine sahip.
Bradford Üniversitesi Barış Çalışmaları Onursal Profesörü Paul Rogers, “ABD Hava Kuvvetleri, MOAB benzeri boyutlarda ama yüksek patlayıcı yükü olan silahlar tasarlamak için ciddi bir çaba harcadı. Sonuç olarak GBU-57A/B ortaya çıkmış oldu” ifadelerini kullanıyor.
Mevcut durumda yalnızca ABD yapımı B-2 Spirit (hayalet bombardıman uçağı) bu bombayı taşıyabilme kapasitesine sahip.
Northrop Grumman tarafından üretilen B-2, ABD Hava Kuvvetleri’nin en ileri teknolojilere sahip savaş uçaklarından biri olarak öne çıkıyor.
18.000 kilogramlık bir taşıma kapasitesine sahip olan bu uçak, iki adet GBU-57A/B bombayı (toplamda yaklaşık 27.200 kilogram) taşıma teste tabi tutulmuş durumda.
MOP’un patlamadan önce yüzeyin yaklaşık 61 metre altına sızabileceği düşünülüyor.
Northrop Grumman’ın bildirdiğine göre, bu uçak, yakıt ikmali olmadan yaklaşık 11.000 kilometre, ikmal ile ise 18.500 kilometre menzil gerçekleştirebiliyor; bu da onu dünyanın dört bir yanına kısa sürede ulaştıma fırsatı sağlıyor.
Rogers’a göre, MOP gibi bir silahın modern hava savunma sistemlerine sahip bir ülkeye karşı kullanılması durumunda, B-2’lere ek olarak başka savaş uçaklarının da destek vermesi olasıdır.
Örneğin, F-22 gibi hayalet uçaklar düşmanın hava savunmasını devre dışı bırakabilir, bunun ardından insansız hava araçlarıyla hasar değerlendirmesi yapılabilir.
Rogers’a göre, ABD bu bombalardan sınırlı sayıda üretim yaptı:
“Muhtemeldir ki operasyonel stokta 10 ila 20 arasında bulunmaktadır.”
MOP İran’da kullanılacak mı?
Fordo, İran’ın Natanz’dan sonra inşa edilen ikinci nükleer zenginleştirme tesisidir.
Tahran’ın 95 kilometre güneybatısındaki Kum şehrinin yakınlarında, bir dağın içine yerleştirilmiş bu tesisin inşaatına 2006 yılında başlanmış olup, 2009’da faaliyete geçtiği tahmin ediliyor.
Tesisin yaklaşık 80 metre kaya ve toprak altında olduğu ve İran ile Rusya yapımı hava savunma sistemleriyle korunduğu rapor edilmektedir.
Mart 2023’te, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA) bu tesiste %83,7 saflıkta uranyum izlerine rastladı. Bu oran neredeyse nükleer silah seviyesine işaret etmektedir.
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, İran’ın nükleer programını “İsrail için varoluşsal bir tehdit” olarak nitelendirerek bu hedeflerin yok edilmesi gerektiğini vurguladı.
Fordo da bu tehditlerin başında gelmektedir.
İsrail’in ABD Büyükelçisi Yechiel Leiter, Fox News’e yaptığı açıklamada, “Bu operasyon Fordo’nun ortadan kaldırılmasıyla sonuçlanmalıdır” dedi.
Fakat Rogers, İsrail’in MOP’u kendi başına kullanma yeteneğinin olmadığı ve ABD’nin bu bombanın kullanılmasına onay vermeyeceği fikrinde.
“İsrail’in böylesine bir saldırı için müsaade alacağına inanmıyorum. Zaten İsrail’in böyle büyük boyutlarda sığınak delici bombalara sahip olması mümkün değil.”
Trump’ın Kanada’daki G7 toplantısında, İran’a askeri müdahale için ne gerekeceğine dair soruya, “Bu konuyu tartışmak istemiyorum” yanıtı verdi.
Bu bombanın ne zaman ve nasıl kullanılacağı, büyük ölçüde ABD’nin çatışmaya müdahil olma niyetine bağlı; özellikle Donald Trump’ın yönetiminde.
Rogers, “Bu durum gerçekten də Trump’ın İsraillilere destek verip vermeyeceğine bağlı” diyor.
G7 Zirvesi sırasında, Trump’a askeri olarak müdahale için ne gerekeceği sorulduğunda “Bu konu üzerinde durmak istemiyorum” şeklinde yanıt verdi.
ABC News’e konuşan İsrail Büyükelçisi Leiter, ABD’den yalnızca savunma yardımı istediklerini belirtti:
“Fordo ile başa çıkmak için birçok senaryomuz var. Her şey havadan bombardıman yapmanın ötesinde.”
İran ise, nükleer programının tamamen barışçıl olduğu ve asla nükleer silah üretmeye yönelik bir çaba göstermediğini savunuyor.
Ancak geçen hafta, IAEA’nın 35 üyeli yönetim kurulu, İran’ı 20 yıl aradan sonra ilk defa nükleer silahların yayılmasını önleme yükümlülüklerini ihlal etmekle suçladı.
‘Durumu tersine çevirebilir’
İsrail’in son zamanlarda İran’ın nükleer tesislerine yönelik hava saldırılarına rağmen, Prof. Rogers, “İsrail’in derin gömülü İrancı nükleer tesislere zarar verme yeteneği pek olası görünmüyor” diyor.
“Bu tür bir etki yaratabilmek için MOP gibi özel bir silahın kullanılması gerekir.”
ABD’deki Silahların Yayılmasını Önleme Derneği’nin politika direktörü Kelsey Davenport, “Fordo aktif olduğu sürece, İran kısa vadede nükleer silah üretme riski taşıyacaktır. Tahran burada silah düzeyine uranyum zenginleştirmeye devam edebilir ya da uranyumu gizli bir tesise aktarabilir.” değerlendirmesinde bulundu.
Ancak Prof. Rogers, MOP kullanılması durumunda bile başarı garanti edilemeyeceğini ifade ediyor:
“İran’daki tesislerin ne ölçüde derin olduğu ve ne kadar korunduğu tamamen belli değil. Bu özel silaha sahip olmak, şu anda dünyanın en büyük ihtimalle İran’ın derin yer altı nükleer tesislerine zarar verme yeteneğine sahip. Ama bu gerçekten işe yarar mı, kim bilebilir?”
“`
